ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਕਾਲ ਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ :-

ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦਾ ਨਾਉਂ	ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ	ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਡੰਡੀ ਚਿੰਨ੍ਹ	. ।	ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਕ ਦੇ ਪੂਰੇ ਹੋ ਜਾਣ ਉਤੇ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਠਹਿਰਾਉ ਨੂੰ ਪਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਸਮੀ ਚਿੰਨ੍ਹ	!	ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਜਾਂ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ੀ, ਦੁਖ, ਹੈਰਾਨੀ , ਆਦਿ ਪਰਗਟ ਹੋਵੇ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਚਿੰਨ੍ਹ	?	ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਕ ਦੇ ਪੂਰੇ ਹੋ ਜਾਣ ਉਤੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪੁੱਛ ਗਿੱਛ ਕਰਨ ਲਈ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਕਾਮਾ ਚਿੰਨ੍ਹ	,	ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਨਖੇੜਨ ਲਈ ਕਈ ਥਾਈਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਥੋੜੇ ਠਹਿਰਾਉ ਨੂੰ ਪਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਬਿੰਦੀ ਵਾਲਾ ਕਾਮਾ	;	ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਘਟ ਤੋਂ ਘਟ ਠਹਿਰਾਉ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦੁਬਿੰਦੀ ਚਿੰਨ੍ਹ	:	ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਾਕ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਲਈ ਵਰਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਗਦਾ ਹੈ।
ਦੋ ਬਿੰਦੀ ਡੈਸ਼ ਚਿੰਨ੍ਹ	:-	ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਦੇਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ :- ਸਿਆਣਿਆਂ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ :- ਜਮਾਤ, ਕਰਾਮਾਤ ਹੈ।
ਛੁਟ ਮਰੋੜੀ	'	ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਕਢ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਲਿਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਛੁਟ ਮਰੋੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ :- ਵਿੱਚੋਂ  ਦੇ ਥਾਂ  'ਚੋਂ ।
ਦੋ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ	"   "	ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕਹੀ ਹੋਈ ਗੱਲ ਨੂੰ ਜਿਉਂ ਦਾ ਤਿਉਂ ਲਿਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ :- ਅਧਿਆਪਕ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ " ਪੜ੍ਹਾਈ ਚਿੱਤ ਲਾ ਕੇ ਕਰੋ ! "
ਜੋੜਨੀ ਚਿੰਨ੍ਹ	-	ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਰੈਕਟਾਂ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ	( ) ,  [ ],  { }	ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨ , ਜਿਵੇਂ :- ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸਦਾ ਦੀ ਨੀਂਦ ਸੌਂ ਗਏ (ਮਰ ਗਏ)। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੂਸਰੀਆਂ ਦੋ ਬਰੈਕਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੈ।
ਮਸਾਵੀ ਚਿੰਨ੍ਹ	=	ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਜੋੜ ਆਦਿ ਬਰਾਬਰ ਦੱਸਣ ਲਈ ਮਸਾਵੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇ:- ਚਤੁਰਭਿਜ ਦੇ ਕੋਨਾਂ ਦਾ ਜੋੜ = 360 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ; ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ :- ਤਤ ਕਾ ਬੇਤਾ = ਜੋ ਮੂਲ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੇ ।

ਗੁਰਬਾਣੀ ਲਿਖਣ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ:-

ਗੁਰਬਾਣੀ ਲਿਖਣ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਿਵਾਏ ਇਕ ਡੰਡੀ   '  ।  '  ਅਤੇ ਦੋ ਡੰਡੀ  '  ॥   '  ਦੇ, ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸਨ।

ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਤਨ ਲਿਖਤਾਂ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਜੁੜਵੇਂ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹੋਣ।

Back to previous page